ستون فقرات

کمپرس گرم ، درد و اسپاسم ماهیچه‌ها را کاهش مى‌دهد. پس براى ۲۰ تا ۳۰ دقیقه از کمپرس گرم سود ببرید. همچنین کمپرس یخ و ماساژ نیز ممکن است درد را کاهش دهد. براى تسکین ورم و درد در ناحیه ستون فقرات  مى‌توان داروهایى بدون نسخه پزشک از داروخانه تهیه کرد مثل آسپرین ، استامینوفن ، نپروکسن ، کتوپروفن و ایبوپروفن.

راههای کسب تندرستی و جلوگیری از نارسایی های ستون فقرات

درمان دردهاى پیش رونده پشت باید بر اساس عوامل بوجود آورنده آنها مورد توجه قرار گیرند. ممکن است کاستن از وزن به درمان درد کمک کند، زیرا اضافه وزن دردهاى پشت را شدیدتر مى‌کند. تقویت ماهیچه‌ها و اصلاح وضعیت نشستن ، ایستادن و خوابیدن به درمان دردهاى پشت کمک فراوانى مى‌کند.

جلوگیری از فشار به پشت

هرگز اجسام را در حالت دولا کردن بدنتان از روى زمین بر ندارید، بلکه اشیا را با خم کردن باسن و زانوهایتان بلند کنید. در موقع حمل اجسام پشتتان را صاف نگه دارید و اشیا را در حالى که به بدنتان نزدیک کرده‌اید، حمل کنید. از چرخاندن یا کج کردن بدنتان هنگام بلند کردن اجسام اجتناب کنید. در موقع حمل اجسام سنگین به جاى کشیدن بهتر است آن را هل دهید. اگر مجبورید پشت میز ، فرمان اتومبیل یا کامیون براى ساعتها بنشینید هر چند وقت کمى استراحت کنید و با راست کردن بدن از خستگى آن بکاهید. کفشهاى پهن با پاشنه‌هاى کوتاه (۲‎/۵ سانتىمتر یا کمتر) بپوشید. بطور مداوم ورزش کنید. داشتن زندگى پرتحرک به شما کمک خواهد کرد تا به درد پشت کمترى مبتلا شوید.

بهترین روش نشستن

روى صندلى با یک پشتى باریک به نحوى بنشینید که پشتتان کاملاً صاف بوده و زانوهایتان کمى بالاتر از باسن قرار گیرند. براى این منظور صندلى خودتان را تنظیم کنید و یا با قرار دادن یک چهارپایه در زیر پاها سعى کنید همیشه صاف بنشینید. در موقع چرخیدن در روى صندلى هرگز تنها کمرتان را نچرخانید بلکه تمام بدنتان را بچرخانید. در موقع رانندگى مستقیم بنشینید و صندلى را به سمت جلو تنظیم کنید. نشستن به این روش به شما کمک مى‌کند تا براى کنترل ماشین به جلو خم نشوید. براى قرار گرفتن بهتر پشت فرمان ممکن است پتو یا حوله‌اى را در گودى کمرتان قرار دهید تا در سفرهاى طولانى خسته نشوید.

بهترین وضعیت ایستادن

اگر ناچارید براى مدت طولانى بایستید بهتر است یک پاى خود را روى چهارپایه کوچکى قرار داده و به خمیدگى ستون فقرات فشار بیاورید. هر ۵ تا ۱۵ دقیقه یک بار پاى دیگرتان را روى چهارپایه قرار دهید. در موقع ایستادن گوشها ، شانه‌ها و باسنتان باید در یک خط مستقیم قرار گیرند در حالى که سرتان به حالت مستقیم و شکم به طرف داخل کشیده شده است.

بهترین حالت کمر در موقع خوابیدن

بهتر است به پهلو بخوابید در حالى که زانوها را به طرف شکم خم کرده‌اید. ممکن است بالشى را براى محافظت از گردن در زیر سرتان قرار دهید. همچنین بد نیست که بالشى نیز بین زانوهایتان قرار دهید. اگر خواستید به پشت بخوابید بالش کوچکى در زیر زانوها و حوله‌اى در گودى پشت قرار دهید. هرگز به روى شکم نخوابید مگر اینکه بالشى را در زیر باسنتان قرار داده باشید. از تشکهاى سفت و محکم استفاده کنید. اگر تشک شما بسیار نرم بود، تخته‌اى به قطر ۲/۱ اینچ در زیر تشک قرار دهید.

تقویت ماهیچه‌هاى پشت با حرکات ورزشى

برخى از تمرینات خاص ماهیچه‌هاى پشت را قوى مى‌سازند. اگر به آرامى ماهیچه‌هاى پشتتان را بکشید به قدرت آن خواهید افزود. براى این کار به پشت بخوابید، سپس زانوهایتان را خم کرده و به آرامى زانوى چپ را به طرف سینه خودتان بالا بیاورید و ستون فقرات را به طرف زمین فشار دهید، در این حالت ۵ ثانیه باقى بمانید، سپس با یک استراحت کوتاه همین عمل را با پاى راست تکرار کنید. این تمرین را ده بار پى درپى با جابجا کردن پاى چپ به راست تکرار کنید. اگر ناگزیر به حرکات بدنى خاصى هستید پس بهتر است همیشه بدنتان را آماده و فعال نگه دارید. از اینرو شنا کردن و قدم زدن از مناسبترین ورزشها است.

استئوآرتریت  یا آرتروز ستون فقرات ، یا بیماری تخریب دیسک، عارضه‌ای است که در آن غضروف‌های محافظ قرار گرفته روی استخوان‌ها تخریب یا فرسوده می‌شوند و در نتیجه بیمار دچار درد و تورم می‌شود. همچنین این عارضه گاهی با تشکیل خارهای استخوانی (استئوفیت) نیز همراه است. در اثر آرتروز ستون فقرات خم شدن، انجام فعالیت های تحمل کننده وزن مثل پیاده روی و انجام وظایف روزمره مثل لباس پوشیدن و حمام کردن دشوار می شود. برای درمان آرتروز کمر ، فیزیوتراپ به شما کمک می کند تا بیماری خود را مدیریت کنید، ناراحتی خود را کاهش دهید و بتوانید بار دیگر به خوبی حرکت کنید. اگه درد شما بهبود نیافت باید به جراح ستون فقرات مراجعه نمائید.

آرتروز ستون فقرات

متخصص ستون فقرات ، ستون مهره را به چهار ناحیه گردنی ، پشتی-سینه ای،کمری و خاجی تقسیم می کنند و هر قسمت خصوصیات و عمل کرد مخصوص دارد و زمانی که غضروف مفصل‌ها و دیسک گردن و کمر در استئوآرتریت ستون فقرات تحلیل می‌روند.  و موجب آرتروز می شود و به همراه کمردرد و گردن درد میباشد ، گاهی اوقات به واسطه‌ی این بیماری زائده‌های استخوانی‌ای تشکیل می‌شوند که بر عصب‌های گذرنده از ستون فقرات فشار وارد می‌کنند و در نتیجه ضعف و درد در پاها و بازوها بروز می‌یابد.

عوامل

در کل می‌توان گفت که آرتروز کمر یامد بالا رفتن سن است. اما علل گوناگون و متعددی نیز به شیوع این بیماری در اشخاص جوان‌تر دامن می‌زنند از جمله علل آرتروز ستون فقرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

یک علت آرتروز ستون فقرات آسیب یا ضربه دیدن مفصل

نقص ژنتیکی تأثیرگذار بر غضروف

درصد مردان در میان مبتلایان جوان‌تر از ۴۵ سال این بیماری بالاتر از زنان است؛ حال آن که با گذر از مرز ۴۵ سالگی، آرتروز ستون فقرات در زنان شیوع بیشتری می‌یابد. این عارضه غالباً افراد دارای اضافه وزن را هدف قرار می‌دهد و معمولاً اشخاصی به این بیماری مبتلا می‌شوند که در مشاغل یا ورزش‌هایی فعالیت دارند که در آنها فشار مکرر بر مفصل‌های خاصی وارد می‌شود.

علائم و نشانه ها

از علایم آرتروز ستون فقرات میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

استئوآرتریت ستون فقرات باعث سفتی یا درد مهره گردن یا پشت می‌شود و اگر تا آن اندازه شدید باشد که بر عصب‌های ستون فقرات یا نخاع صدمه بزند با کرختی یا ضعف پاها یا بازوها نیز همراه خواهد بود. معمولاً ناراحتی پشت بدن هنگام دراز کشیدن برطرف می‌شود. برخی افراد به علت آرتروز کمر در انجام کارهای روزمرّه با دشواری مواجه می‌شوند، حال آن که شدت بیماری در برخی دیگر به حدی است که منجر به ناتوانی قابل توجه آنان می‌گردد. فرد مبتلا به علائم آرتروز ستون فقرات علاوه بر دست و پنجه نرم کردن با مشکلات جسمی گاهی از پیامدهای عاطفی و اجتماعی این بیماری نیز رنج می‌برد. برای مثال فردی که در نتیجه ابتلا به این بیماری به دشواری از عهده انجام وظایف شغلی و روزمره خود  برمی‌آید، دچار احساس افسردگی و درماندگی می‌شود.

تشخیص

پرتونگاری (اشعه ایکس) بهترین راه تأیید تشخیص ارتروز کمر است. پزشک پس از بررسی سابقه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی جهت تعیین کمر درد یا گردن درد، التهاب، کاهش حرکت گردن یا کمر و یا در صورت گویا بودن علائم آرتروز کمر و نشانه ها وجود نشانه‌هایی مبنی بر آسیب دیدن عصب، نشانه‌هایی چون ضعف، بی‌حسی یا تغییر در واکنش نشان دادن، ابتلا به این بیماری را تشخیص می‌دهد و اگر به موقع درمان نگردد عوارض آرتروز کمر نامطلوب خواهد بود به همین دلیل احتمالاً پزشک آزمایش‌های خاصی را جهت کمک به تشخیص آرتروز کمر و ستون فقرات تجویز خواهد کرد که برخی از آنها عبارتند از:

پرتونگاری (اشعه ایکس) برای آسیب استخوانی، خارهای استخوانی و تحلیل غضروف یا دیسک کمر و ستون فقرات. البته تصویرهای به دست آمده آسیب غضروف را در مراحل اولیه بیماری نشان نمی‌دهد.

آزمایش‌های خون جهت تشخیص افتراقی و از میدان حدس خارج کردن عارضه‌های دیگر.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی ستون فقرات) برای آشکارسازی آسیب دیسک‌ها یا تنگ شدن ناحیه‌ی قرارگیری عصب‌های ستون فقرات کاربرد دارد. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) آزمایشی است که در آن از میدان مغناطیسی و پالس‌های انرژی امواج رادیویی به منظور تصویربرداری از اندام‌ها و ساختارهای داخل بدن استفاده می‌شود. در بسیاری از موارد، دستگاه ام ار ای ستون فقرات اطلاعات متفاوتی را از ساختار داخلی بدن در مقایسه با آنچه که با اشعه ایکس، سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن مشاهده می‌شود، ارائه می‌دهد. ام آر آی همچنین مشکلاتی را که نمی‌توان با سایر روش‌های تصویربرداری مشاهده کرد، نشان می‌دهد.

ستون فقرات از 33 مهره تشکیل شده است. مهره ها در ستون فقرات شامل ۷ مهره در ناحیه گردن,12 مهره پشتی,5 مهره کمری,5مهره خاجی و چهار مهره دنبالچه ای هستند که البته مهره های خاجی و دنبالچه ای به یکدیگر جوش خورده و مهره واحدی محسوب می شوند.

مهمترین وظیفه ستون فقرات محافظت از طناب نخاعی(spinal cord),تحمل وزن سر و تنه و همچنین انتقال دهنده وزن به اندام تحتانی است.

هر مهره شامل یک جسم مهره در قسمت جلویی و یک قوس مهره ای در عقب می باشد.جسم مهره و قوس مهره ای به گونه ای اتصال دارند که کانال نخاعی را به وجود می آورند.

نخاع در طول ستون فقرات از ناحیه گردنی تا قسمت اولین یا دومین مهره کمری امتداد می یابد و ریشه های عصبی در طول نخاع بصورت حسی یا حرکتی از طریق سوراخ های بین مهره ای از نخاع منشعب می شوند.مسیر اعصاب حسی به سمت نخاع و از آنجا به سمت مغز است و مسیر اعصاب حرکتی به سمت محیط مثلا عضلات می باشد.

بین هر دو مهره دیسک بین مهره ای که از جنس غضروف می باشد قرار می گیرد.مهره ها و دیسک ها به گونه ای اتصال دارند که امکان حرکات مختلف خم و صاف شدن(فلکشن-اکستنشن),خم شدن جانبی(لترال فلکشن) و چرخش به طرفین(روتیشن) را به ستون فقرات می دهند.یکی از وظایف مهم دیسک بین مهره ای تحمل وزن و کاهش شدت ضربات به ستون فقرات می باشد.

انواع کمردرد(LBP) چیست:

درد های مکانیکی

درد های احشایی

درد های التهابی و عفونی

درد ناشی از تومورها

درد های عصبی-روانی

درد ناشی از بیماری روماتیسمی

دردهای عروقی

با توجه به اینکه دردهای مکانیکی شایعترین علت درد های ناحیه کمر محسوب می شوند,از میان علل درد ناحیه کمری فقط به این قسمت که در ارتباط با درمان فیزیوتراپی قرار می گیرد می پردازیم.

انواع درد مکانیکی ستون فقرات کمری

کشیدگی,پیچ خوردگی و فشار به عناصر ناحیه کمر

فتق دیسک بین مهره ای

لیزخوردن مهره کمری

انحراف جانبی ستون فقرات

استئوآرتریت

تنگی کانال نخاعی

شکستگی-دررفتگی در ناحیه کمری

این نیروها بیشترین علت درد مکانیکال و در عین حال شایع ترین عامل درد ناحیه کمری می باشند.فشارهای شدید(ضربه ای) یا غیرنرمال(در طول یک دوره زمانی) به ستون فقرات کمری باعث تحت کشش قرارگرفتن عضلات,تاندونها,رباط ها,کپسول مفصلی در ناحیه مفاصل فاست(facet joint) و فاسیای عضلات می گردند.آسیب به این عناصر یک عامل بسیار مهم درد می باشد.البته کشیدگی عناصر ناحیه کمری ازطریق اسپاسم عضلانی که یک واکنش رفلکسی حاصل از عضلات مربوطه و یا ازطرف عضلات مجاور می باشد باعث تشدید درد می گردد.

حفظ یک وضعیت ثابت بدن (در یک مدت زمان طولانی) باعث خستگی عضلات ستون فقرات می شود و فشار مربوطه به صورت جبرانی به لیگامان ها(رباطها) ومفاصل بین مهره ای در قسمت پشتی(مفاصل فاست) وارد شده و پدیده درد به دلیل آسیب این عناصر,تجمع مواد زاید ناشی از خستگی عضلانی و اسپاسم عضلات ایجاد می گردد.

کوتاهی عضلات پشت ران(عضلات همسترینگ) به علت کاهش تحرک ناحیه لگن و افزایش حرکت در ناحیه کمری یک عامل درد کمر درطی زمان محسوب می شود که علت آن کاهش ثبات مفاصل ناحیه کمر می باشد.همچنین کوتاهی عضلات ناحیه کمر(کاهش انعطاف پذیری) باعث اختلال در حرکات کمر و لگن و کشیدگی عناصر پشتی(عضلات و لیگامان) می گردد و درنتیجه درد ایجاد می شود.

فتق دیسک بین مهره ای(Disc Heiation):

هر دیسک که بین دو مهره قرار می گیرد از دو قسمت تشکیل شده است.یک قسمت محیطی بنام آنولوس فیبروزوزس(Anolous Fibrosus) و یک قسمت مرکزی بنام هسته دیسک یا نوکلئوس پالپوزوس(Nucleous Pulposus).

 کشیدگی-پیچ خوردگی و فشار به ناحیه کمر که به عناصر پشتی ستون فقرات  آسیب وارد می کند و در قسمت فوق توضیح داده شد, می تواند به دیسک یا دیسک های بین مهره ای که در جلو بین دو جسم مهره ای قرار می گیرد نیز صدمه وارد کند.هر دو قسمت محیطی و مرکزی دیسک آسیب پذیرند ولی اصطلاح فتق زمانی کاربرد دارد که قسمت مرکزی دیسک باعث پارگی قسمت محیطی آن گردد .

آسیب های خفیف دیسک معمولا درد موضعی ایجاد می کنند که می تواند به علت صدمه قسمت محیطی دیسک که از عصب سینوورتبرال تغذیه می شود ایجاد گردد و یا به علت تورم دیسک بین مهره ای که هنوز به مرحله فتق نرسیده ولی به علت فشا ر ثانویه به اطراف درجاتی از درد را ایجاد کند.این حالت آسیب جدی محسوب نمی شود,مگر اینکه با ادامه نیروهای غیرنرمال باعث ازهم گسیختگی لایه محیطی و بیرون زدگی هسته دیسک و فشار به لیگامان طولی خلفی و ریشه های اعصاب نخاعی گردد و با توجه به میزان فشار به ریشه های عصبی حالات متفاوتی از درد را ایجاد می کند.

درصورت فشار به ریشه‌های عصبی در ناحیه کمری-خاجی (لومبوساکرال) به علت فتق دیسک,درد ناشی از فشار ریشه عصب یا درد رادیکولار ایجاد می‌گردد که می‌تواند در اندام تحتانی حس گردد (مثلا در ساق پا). چون در ناحیه کمر دیسک‌های L۴-L۵ و L۵-S۱ بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند، بنابراین درد ناشی از ریشه های عصبی L5 و S1 به وجود می آید.

دردهای رادیکولار همچون سیاتیک به علت فتق دیسک بین مهره ای، با خم کردن ستون فقرات ، نشستن، انجام فعالیت، سرفه و عطسه افزایش و با استراحت کاهش می‌یابد.

یک نکته بسیار مهم درارتباط با درد عصب سیاتیک که بسیاری از بیماران ذکر می کنند این است که درد را در ناحیه کمر حس نمی کنند و فقط از درد ناحیه ساق پا و پا شکایت دارند که لازم است در این مورد توجیه شوند.این مسئله بیشتر به علت پارگی کامل لایه محیطی دیسک می باشد که فشار را از روی ناحیه کمر برمی دارد.چون قسمت هسته فاقد عصب دهی بوده و عموما قسمتی از لایه محیطی است که توسط عصب سینوورتبرال عصب دهی می شود.

اگر علائم فتق دیسک شدید نباشد با درمان محافظه کارانه(کنسرواتیو) که می تواند درمان دارویی,استراحت و فیزیوتراپی باشد تا حد زیادی مشکل بیمار را برطرف کرد ولی اگر شدت علائم خیلی شدید باشد و با MRI و میلوگرافی نیز تائید گردد نیاز به عمل جراحی دارد.

بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار می گیرند معمولا دو دسته اند: یا درجاتی از آسیب عصبی قبل از عمل ایجاد شده بود و یا فاقد این حالت بودند که باید بعد از عمل جراحی تحت درمان تکمیلی فیزیوتراپی قرار گیرند;به خصوص در بیمارانی که قبل از عمل درجاتی از صدمه عصبی ایجاد شده بود.

لیزخوردن مهره کمری(Spondylolisthesis):

به لیزخوردن مهره بالایی بر روی مهره پایینی اسپوندیلولیستزیس می گویند که چهار درجه دارد وگرید چهار شدیدترین حالت می باشد و نیاز به عمل جراحی دارد.

شایع ترین حالت لیزخوردگی, حرکت مهره پنجم کمر(L5) بر روی مهره خاجی یا ساکروم(S1) می باشد.عواملی چون فشار شدید,شکستگی ها,تومورها,برخی از عوامل مادرزادی و یا تغییرات تخریبی در ناحیه پشتی مهره ها می توانند باعث بروز این حالت شوند.لیزخوردگی ها به خصوص درجات شدید آن باعث فشار به عناصر عصبی می گردند.درجات پایین لیزخوردگی به درمان کنسرواتیو جواب می دهد و فیزیوتراپی در این زمینه موثر است.انجام تمریناتی که باعث افزایش ثبات ستون فقرات می گردند و تحت عنوان تمرینات Active Spinal Stabilization معروف اند با توجه به وضعیت بیمار کمک کننده می باشند.هدف اصلی از انجام این گونه تمرینات, تقویت عضلات عمقی ستون فقرات می باشد که نوع تمرینات و شدت آن ازطریق فیزیوتراپیست کنترل می شود.

انحراف جانبی ستون فقرات (Scoliosis):

به هرگونه انحراف  ستون فقرات اسکولیوز می گویند که به دو صورت C Type و S Type وجود دارد.در نوع C یک قوس و در نوع S دو قوس غیرنرمال ایجاد می شود.میزان قوس در افراد مبتلا به این بیماری متفاوت می باشد که خود این مسئله نوعی از درجه بندی را ایجاد می کند.در اسکولیوز به دلیل غیرقرینگی و ابنرمال بودن ستون فقرات,نیروها ی وارده به آن حتی درصورت نرمال بودن باعث فشار به عضلات, رباطها, دیسک های بین مهره ای و مفاصل فاست می گردد و درنتیجه منجربه تشدید درد در ستون فقرات به خصوص ناحیه کمر می گردد.